යම් වසරකදී සූර්යග්‍රහණයක් හෝ චන්ද්‍රග්‍රහණයක් සිදු වූවා යැයි සිතමු. මෙවැනි ග්‍රහණයක් සිදුවී අවුරුදු 18, දින 11, පැය 8 කට පසු නැවතත් එවැනි ආකාරයේම ග්‍රහණයක් ඇති වීමට ඉඩකඩ පවතී.
ඉහත සදහන් කල කාලයට පසු ඇති වන ග්‍රහණය පෙර ඇති වූ ආකාරයේම වේ. උදාහරණයක් ලෙස වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක් සිදු උවහොත් නැවත ඇති වන්නේද වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයකි. නමුත් පසුව ඇති වන ග්‍රහණය ඊට පෙර ග්‍රහණය දර්ශණය වූ ප්‍රදේශ වලටම බොහෝ විට නැවත හසු නොවෙයි. එසේ වන්නේ දින 11, පැය 8 ක් යන කාලය ඊට එක් වීම හා එම නිසා පෘථිවි භ්‍රමණයේ බලපෑමෙන් සිදු වන වෙනස් වීමයි. උදාහරණයක් ලෙස 2010 වර්ෂයේ සිදුවන සියලු ග්‍රහණ සලකමු. ඉහත පැහැදිලි කිරීම අනුව මෙම ග්‍රහණ වලට වඩාත් සමාන තව එවැනිම ග්‍රහණ ප්‍රමානයක් 2028 වර්ෂයේදී ඇති වේ. 2028 වර්ෂයේ ඇති වන ග්‍රහණ වලටද වඩාත් සමාන ග්‍රහණ ප්‍රමාණයක් 2046 වර්ෂයේදී ඇති වේ. මෙලෙස ග්‍රහණ ඇති වීම යම් චක්‍රයක් නැතහොත් රටාවක් අනුව සිදු වේ. සාරෝස් චක්‍රය(Saros series) ලෙස හැදින්වෙන්නේ මෙම චක්‍රයයි.
මේ අනුව බලන විට සියලුම ග්‍රහණ එක්තරා සාරෝස් චක්‍රයක සාමාජිකයෙකි. සාරෝස් චක්‍ර විවිධ අංක වලින් නම් කරනු ලබයි. උදාහරණයක් ලෙස 2010 ජනවාරියේදී ඇති වීමට නියමිත සූර්යග්‍රහණය ‘සාරෝස් 141’ ලෙස හැදින්වෙන සාරෝස් චක්‍රයේ සාමාජිකයෙකි. කිසියම් සාරෝස් චක්‍රයක් සදාකාලිකවම පවතින්නක්ද නොවේ. මෙවැනි චක්‍රයකට ආරම්භයක් හා අවසානයක් පවතී. එසේ වන්නෙ පෘථිවි හා චන්ද්‍ර කක්ශයන් වල කාලය සමග ක්‍රම ක්‍රමයෙන් සිදු වන වෙනස් වීම් නිසාවෙනි. මේ අනුව ඉහත උදාහරණයක් ලෙස දැක් වූ චක්‍රයද අවුරුදු 18න් 18ට ග්‍රහණ උදා කර බොහෝ කාලයකට පසු එලෙස එම රටාවට අනුව ග්‍රහණ ඇති කිරීමෙන් ඉවත් වනු ඇත.
යම් වසරක චන්ද්‍රග්‍රහණයක් හෝ සූර්යග්‍රහණයක් සිදු වීමෙන් පසු නැවත එවැනිම ආකාරයේ ග්‍රහණයක් ඇති විය හැක්කේ කිනම් දිනයකද හා පෘථිවියේ කුමන ප්‍රදේශයකටද යන වග සාරෝස් චක්‍රය භාවිතයෙන් සොයා ගත හැකිය. මේ අනුව ග්‍රහණ පිලිබද අනාවැකි පල කිරීම සදහා මේ සාරෝස් චක්‍රය ඉතා වැදගත් වන බව පෙන්වා දිය හැකිය. ඈත අතීතයේදි ග්‍රහණ පිලිබද අනාවැකි පල කරන ලද්දේ බොහෝ විට මෙම සාරෝස් චක්‍රය අසුරු කර ගෙනය. නමුත් නූතන යුගයේ ග්‍රහණ අනාවැකි සදහා සාරෝස් චක්‍රය භාවිතා නොවන අතර ඒ වෙනුවට පෘථිවි හා චන්ද්‍රයාගේ කක්ශීය චලිතයන් හා පරිගණක තාක්ශණය උපයෝගී කරගෙන වඩාත් නිරවද්‍යතාවයකින් යුතුව ග්‍රහණ වලට අදාල වේලාවන්(ආසන්න තත්පර දශමස්ථානයට) හා ප්‍රදේශ දක්වනු ලබයි.
සාරෝස් චක්‍රයේ ආරම්භය නැතහොත් එවැනි චක්‍රයක් පලමු වරට හදුනා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් වඩාත් පැහැදිලි සටහනක් නොමැති වූවත් බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරන පරිදි සාරෝස් චක්‍රයේ ආරම්භය සිදු වී ඇත්තේ බැබිලෝනියානුවන්ගෙනි. ලොව පැරණිතම ශිෂ්ඨාචාරයක් වන බැබිලෝනියානුවන් බොහෝ කාලයක් පුරාවට ග්‍රහණ අධ්‍යනය කිරීමේ නිරත වූ බවත් එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස සාරෝස් චක්‍රය හදුනා ගත් බවත් ඉතිහාසයේ සදහන් වේ. තවද, මෙම චක්‍රයේ ආරම්භය බැබිලෝනියානුවන්ගෙ කාලයේ සිදු වුවත්, එය සාරෝස් යනුවෙන් නම් කර ඇත්තේ, හැලී ධුමකේතුව හදුනාගත්, ‘එඩ්මන්ඩ් හැලී’ විසිනි.
උදාහරණයක් ලෙස සාරෝස් 145 ට අදාල ග්‍රහණ පහත පිවිසුමෙන් ලබා ගත හැක.
වැඩිදුර තොරතුරු සදහා:
Post a Comment
Post a Comment